Ostpreußen in Polen? Der Regierungsbezirk Zichenau unter deutscher Besatzung 1939-1945.
Ort: Warschau
Veranstaltungsort: Deutsches Historisches Institut Warschau, Al. Ujazdowskie 39; 00-540 Warszawa
Veranstalter: Max Weber Stiftung / Deutsches Historisches Institut Warschau in Kooperation mit dem Centrum Badań nad Zagładą Żydów Warschau
Datum: 17.05.2017–19.05.2017
Bewerbungsschluss: 31.12.2016
Der nördliche Teil Masowiens wurde nach dem deutschen Überfall auf Polen noch 1939 als Regierungsbezirk Zichenau in die Provinz Ostpreußen eingegliedert. Betroffen waren im Wesentlichen die Gebiete der Wojewodschaft Warschau nördlich von Weichsel und Narew. Zur Bezirkshauptstadt wurde die zentral gelegene kleine Stadt Ciechanów ernannt, die in Zichenau umbenannt wurde. Die Bevölkerung war vorwiegend polnisch mit einem jüdischen Anteil von knapp 10 Prozent sowie einigen Tausend Nachkommen deutscher Siedler. Rechtlich als Teil des Deutschen Reichs betrachtet, wurde das Gebiet von der ostpreußischen Führung de facto als Kolonisationsgebiet behandelt, in dem die nichtdeutsche Bevölkerung entrechtet und unterdrückt werden konnte.
In der historischen Forschung fand der Regierungsbezirk Zichenau bislang verhältnismäßig wenig Beachtung; so fehlt bis heute eine wissenschaftliche Gesamtdarstellung der Besatzungszeit dieses Gebiets. Ziel der Konferenz ist es, den verstreuten Wissensstand zu einem Gesamtbild zusammenzuführen und langfristige Forschungsperspektiven aufzuzeigen. Im Zentrum stehen dabei Charakter und Struktur der Besatzungsherrschaft und deren Akteure im Vergleich mit anderen polnischen Gebieten und Ostpreußen. Darüber hinaus liegt ein weiterer Schwerpunkt auf den Alltagserfahrungen der unterschiedlichen Bevölkerungsgruppen. Ein besonderes Augenmerk soll auf die Erfahrung unterschiedlicher Formen von Gewalt gelegt werden. In diesem Kontext steht besonders auch der Verlauf der Verfolgung und Ermordung der nordmasowischen Juden im Vergleich zu anderen besetzten Gebieten im Fokus. Nahezu alle Bevölkerungsgruppen waren vom Phänomen der Zwangsmigration betroffen, da große Teile der einheimischen Bevölkerung ins Generalgouvernement abgeschoben wurden. Die Erfahrungen der im Regierungsbezirk angesiedelten „Volksdeutschen“, vornehmlich Deutschbalten, bildet ein weiteres Forschungsdesiderat. Ein weiterer Themenschwerpunkt sollen die Imaginationen von Raum und Region sein, die dem Handeln besonders der deutschen Protagonisten zugrunde lagen. Zu guter Letzt wird es auch darum gehen, Reaktionen und (Über-)Lebensstrategien der einheimischen polnischen wie jüdischen Bevölkerung aufzuzeigen.
Vorschläge für Vorträge in Form eines max. einseitigen Abstracts können bis zum 31. Dezember 2016 an folgende E-Mail-Adresse gesendet werden: henschel@dhi.waw.pl. Die Konferenzsprachen sind Deutsch und Polnisch; in Ausnahmefällen wird Englisch akzeptiert.
Eastern Prussia in Poland? The District of Zichenau under German occupation, 1939-1945.
After the Invasion of Poland, the northern part of the Masovian Voivodeship was incorporated into the Province of Eastern Prussia. The annexation mostly concerned the Masovian territories north of the rivers Vistula and Narew. The town of Ciechanów, which was renamed Zichenau, became the administrative center of the new district. The population of this area was mainly Polish, with a 10 percent portion of Jews and several thousand descendants of German settlers. The German occupiers considered the region a legal part of the Reich, but de facto they treated it as a colonial possession in which the non-German population was to be suppressed and deprived of its rights.
In historical research, the District of Zichenau has so far received relatively little attention. There is still no academic synthesis of the history of German occupation in this region. The aim of the workshop is to bring together the scattered knowledge of the German occupation in the Zichenau district to obtain a more general picture, and to open up perspectives for further academic research. The workshop focuses on the character and structure as well as the main agents of occupational rule in the region, comparing it with other occupied Polish territories. In addition, the everyday experiences of different parts of the population, their reactions and survival strategies, will be emphasized. Special attention is paid to the experiences of the district’s inhabitants with several forms of violence. Within this context, the persecution and murder of Northern Masovian’s Jews will be of great interest. With the exception of the Jews, forms of forced migration affected nearly all other ethnic groups. A further desideratum of historical research is the experience of the „Volksdeutsche,“ mainly from the Baltic region, who were settled in the district of Zichenau by the German administration. Another priority of the workshop are imaginations of space and region, which informed the behavior especially of the German protagonists.
Abstracts of no more than one page should be submitted to henschel@dhi.waw.pl until 31 December 2016. Conference languages are German and Polish. In exceptional cases English papers could be accepted.
Prusy Wschodnie w Polsce? Rejencja ciechanowska pod okupacją niemiecką 1939-1945.
Po napaści Niemiec na Polskę, jeszcze w 1939 roku na terenie północnego Mazowsza Niemcy utworzyli tzw."rejencję ciechanowską", która została wcielona do prowincji wschodniopruskiej. Dotyczyło to w zasadzie terenów województwa warszawskiego na północ od Wisły i Narwi. Na stolicę rejencji wybrano pod nazwą "Zichenau" małe miasto Ciechanów. Region ten był zamieszkany w większości przez Polaków. Dziesięć procent ludności stanowili Żydzi, było też kilka tysięcy potomków niemieckich osadników. Prawnie obszar rejencji traktowano jako część Rzeszy Niemieckiej, de facto jednak kierownictwo Prus Wschodnich traktowało zdobyte ziemie jako teren do kolonizacji, w którym pozbawiono ludność nie-niemiecką wszelkich praw obywatelskich i poddano wszelkim możliwym represjom.
W badaniach historycznych Rejencja Ciechanowska doczekała się stosunkowo mało opracowań. Do dziś brakuje monografii traktującej o tej tematyce w sposób wyczerpujący. Celem konferencji jest połączenie rozproszonej wiedzy w bardziej kompletny obraz oraz wskazanie możliwych kierunków przyszłych badań. Tematem wiodącym są charakter i struktura władzy okupantów, jak i przedstawicieli tej władzy na różnych szczeblach, na tle Prus Wschodnich, jak i innych okupowanych terenów polskich. Kolejny akcent stanowią doświadczenia życia codziennego różnych grup ludności, ze szczególnym uwzględnieniem zróżnicowanych form codziennej przemocy. Kluczowy w tym kontekście jest ciąg wydarzeń związanych z prześladowaniem i zagładą Żydów regionu północnego Mazowsza, w porównaniu z pozostałymi terenami okupowanej Polski. Oprócz Żydów, także pozostałe grupy ludnościowe podlegały przymusowym wysiedleniom, gdyż część mieszkańców rejencji została wypędzona do GG. Kolejnym dezyderatem badawczym są doświadczenia osiedlonych przez władze Rzeszy "folksdojczów", zwłaszcza z terenów nadbałtyckich. Dodatkowym wątkiem konferencji są koncepcje obszaru i regionu, które tworzyły podstawę postępowania, zwłaszcza niemieckich aktorów wydarzeń. Ostatnim tematem konferencji będą reakcje i strategie (prze-)życia rodzimej ludności polskiej i żydowskiej.
Propozycje referatów w formie abstraktu (maks. 1 strona) należy przesłać do 31 grudnia 2016 na adres mailowy henschel@dhi.waw.pl. Konferencja prowadzona będzie w językach niemieckim i polskim; w wyjątkowych przypadkach akceptowany będzie również referat w języku angielskim.